Bilindiği gibi, kooperatif kurulabilmesi için, Kanunda öngörülen asgari sayıdaki kişinin ortak bir amaç doğrultusunda bir araya gelerek ortak irade beyanı niteliğinde bir anasözleşme imzalaması ve ardından gerekli izin ve tescil işlemlerinin tamamlanması gerekir. Anasözleşme, sadece bir kuruluş belgesi değil; aynı zamanda kooperatifin çalışma alanını, faaliyetlerini ve ortaklığa kabul şartlarını da belirleyen bağlayıcı bir metindir.
Kooperatifler, ortaklarının meslekî veya geçimlerine ilişkin ihtiyaçlarını karşılıklı yardım ve dayanışma yoluyla karşılamak amacıyla kurulan, değişir ortaklı yapılardır. Kooperatifler gönüllülük esasına dayalı ve temel olarak herkese açık organizasyonlardır. Kooperatifin kanuni tanımında yer alan “değişir ortaklık” ifadesi, kooperatiflere giriş ve çıkışların zaman içinde değişebileceği anlamına gelir ve bu durum, açık kapı ilkesinin doğal bir sonucudur.
Kooperatiflere giriş serbestisini ifade eden açık kapı ilkesi, cinsiyet, sosyal statü, ırk, politik görüş ya da din gibi ayrımlar gözetilmeksizin, herkesin kooperatife ortak olma konusunda eşit fırsata sahip olmasını öngörür. Ancak bu ilke, herkesin koşulsuz şekilde kooperatif ortağı olabileceği anlamına gelmemektedir. Kooperatiflere giriş serbestisi bir ilke olarak kabul edilse de, bu sınırsız bir hak değildir. Açık kapı ilkesi, hem kanun hem de anasözleşmeden kaynaklı bazı sınırlamalara tabidir.
Kanundan kaynaklanan açık kapı ilkesinin sınırlarına bakıldığında, gerçek kişilerin kooperatif ortağı olabilmeleri için öncelikle medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmaları gerekir. Bunun yanı sıra, özellikle yapı kooperatiflerinde açık kapı ilkesinin uygulama alanı daha da sınırlıdır. Çünkü bu tür kooperatiflerde; konut, işyeri ve ortak sayısı genel kurul tarafından belirlenmekte olup, bu sayıların üzerinde ortak kabul edilmesi mümkün değildir.
Kooperatifler Kanunu’na göre, yönetim kurulu; ortaklık başvurusu yapan kişilerin anasözleşmede belirtilen şartları taşıyıp taşımadığını araştırmakla yükümlüdür. Kooperatiflerin türüne ve kuruluş amacına göre anasözleşmede ortaklık için özel şartlar belirlenmiştir. Kooperatife ortak olmak isteyenlerin bu şartları taşıması esastır. Başvurular, yönetim kurulu tarafından değerlendirilir ve ancak şartları taşıyan başvurular kabul edilir. Yani ortaklık başvurusu sadece isteğe değil, aynı zamanda gerekli şartların taşınmasına bağlıdır. Bu durum anasözleşmeden kaynaklanan bir sınırlamadır.
Örneğin, ilgili Bakanlık tarafından hazırlanan “Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi Tip Anasözleşmesi”nin 10. maddesinde, kooperatife ortak olabilmek için aşağıdaki şartlar aranmaktadır:
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek veya özel hukuk tüzel kişilerinden olmak,
Anasözleşme hükümlerini ve getirilen yükümlülükleri kabul etmek,
Sanayi ve Ticaret Bakanlığından kredi alan küçük sanayi sitesi yapı kooperatifleri ortaklarının krediden bir defa faydalanacağını taahhüt etmek,
5362 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanununa göre kurulmuş odalar ile 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununa göre kurulan ticaret ve sanayi odalarına kayıtlı olmak ve bu anasözleşmede gösterilen küçük sanayi kollarından birinde imalat veya tamirat işleriyle uğraşmak,
Mesleğini sitenin kurulduğu İl’de icra etmek, bağımsız bir işyeri sahibi olmak, aşağıda gösterilen küçük sanayi kollarından birine mensup olmak ve bu niteliğini bağlı bulunduğu oda ve vergi dairesi kayıtları ile belgelendirmek.
Bu şartları taşımayan bir başvuru sahibinin, açık kapı ilkesine rağmen kooperatife kabul edilmesi mümkün değildir.
Son Söz:
Açık kapı ilkesi, kooperatiflerin herkese eşit fırsat sunmasını ifade eder; ancak bu, koşulsuz bir hak değildir. Kooperatife ortak olmak isteyenlerin, anasözleşmede belirtilen şartları taşıması gerekir. Bu şartlar sağlanmadıkça başvuru kabul edilemez. Dolayısıyla, kooperatifler herkese değil, şartları taşıyan herkese açıktır.
0 Yorum