Bilindiği üzere, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Şirket kurulması” başlıklı 70. maddesinde, belediyelerin kendilerine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta öngörülen usullere göre şirket kurabilecekleri hükme bağlanmıştır.
Bu bağlamda, belediyeler, personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini genellikle kurdukları şirketler aracılığıyla görmekte ve bunu doğrudan hizmet alımı yöntemiyle gerçekleştirmektedir. Bu kapsamda belediyelerin şirketlerine yeni personel alımı, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 20. maddesine dayanılarak yürürlüğe konulan “İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar”( Usul ve Esaslar ) çerçevesinde yürütülmektedir.
Söz konusu Usul ve Esaslar’ın 4. maddesi uyarınca, belediye şirketlerinde istihdam edilecek personelde aşağıdaki şartlar aranmaktadır:
5/9/1981 tarihli ve 2527 sayılı Türk Soylu Yabancıların Türkiye'de Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine, Kamu Özel Kuruluş veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla Türk vatandaşı olmak.
18 yaşını tamamlamış olmak.
Affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar ile Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlardan mahkûm olmamış olmak.
Askerlik durumu itibarıyla;
Askerlikle ilişkisi bulunmamak,
Askerlik çağına gelmemiş olmak,
Askerlik hizmetini tamamlamış, ertelenmiş ya da yedek sınıfa geçirilmiş olmak.
22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmamak.
Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılmış olmak.
İlgili idarelerce ihtiyaç duyulması halinde, işin niteliğine uygun özel şartları taşımak.
Aynı maddenin üçüncü fıkrasında; “Birinci fıkranın altıncı bendine ilişkin soruşturma ve/veya araştırma talepleri ilgili valilik aracılığıyla yetkili mercilerden istenir. İntikal eden güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması sonuçları 14/2/2000 tarihli ve 2000/284 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliğine göre illerde valilikler bünyesinde teşkil edilen değerlendirme komisyonunca değerlendirilir. Ancak vali tarafından uygun görülmesi halinde sonuçların değerlendirilmesi ilgili idare bünyesinde anılan Yönetmeliğe göre teşkil edilen değerlendirme komisyonuna bırakılabilir. Şirketin ortakları arasında birden fazla idare bulunması durumunda değerlendirme yetkisinin bırakılacağı idare vali tarafından belirlenir.” hükmü yer almaktadır.
Usul ve Esaslar ile 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu hükümleri uyarınca, belediye şirketlerinde istihdam edilecek personel hakkında güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması yapılması yasal bir zorunluluktur.
Öte yandan, 7315 sayılı Kanun’un 3. maddesinin ikinci fıkrasında, özel kanunlarına göre güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasına tabi tutulan kişiler hakkında her iki işlemin birlikte yapılması gerektiği hükme bağlanmıştır. Bu nedenle, belediye şirketlerine işçi alınırken hem arşiv araştırması hem de güvenlik soruşturması yapılması gerekmektedir.
Belediye Şirketlerinde İşçi Alımlarında İlan Zorunluluğu ve Şeffaflık
Kamu kurum ve kuruluşlarına, İş Kanunları hükümlerine göre çalıştırılmak üzere sürekli veya geçici işçi alınmasına ilişkin usul ve esaslar, “Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İşçi Alınmasında Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile belirlenmiştir.
Anılan Yönetmeliğin 2. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, bu Yönetmelik hükümleri belediyelerin TTK hükümlerine göre kurdukları şirketler için uygulanmaz. Ancak, bu kapsamdaki işçi alım ilanlarının Kuruma (Türkiye İş Kurumunun merkez ve taşra teşkilatına) bildirilmesi zorunludur. Bu ilanlar Kurum internet sitesinde ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunca uygun görülen iletişim araçları ile kamuoyuna duyurulur. Kamu kurum ve kuruluşları işçi alımının adil ve şeffaf bir şekilde yapılmasını sağlayacak diğer tedbirleri almakla yükümlüdür.
Son Söz:
Belediye şirketleri, personel alım süreçlerini belirlenen Usul ve Esaslar doğrultusunda titizlikle yürütmek zorundadır. Güvenlik soruşturması ve/veya arşiv araştırması talepleri, ilgili valilik aracılığıyla yetkili mercilerden usulüne uygun biçimde temin edilmeli; elde edilen tüm bilgi ve belgeler çalışanların özlük dosyalarında eksiksiz olarak muhafaza edilmelidir. Ayrıca, işçi alımlarına dair ilanların Kuruma (Türkiye İş Kurumunun merkez ve taşra teşkilatına) zamanında bildirilmesi de yasal bir zorunluluktur.
